Kort geleden vroeg iemand mij naar mijn ervaringen met mensen die gingen sterven. Hoe stierven ze? Wat gebeurde er met hen? Konden deze mensen vredig sterven of was er verzet? Welke vragen hadden ze?
Ik hoorde mijzelf drie belangrijke elementen noemen die het mogelijk maken om waardig en in vrede te sterven. Het gaat om drie innerlijke bewegingen die je als het ware in je dagelijks leven kunt oefenen om het leven tenslotte gemakkelijker te kunnen en durven loslaten.
Als eerste noem ik 'vertrouwen'. Heb je geleerd volledig te vertrouwen op jezelf, op je partner, je vriend of je vriendin? Kon je bij hen helemaal zijn wie je werkelijk bent? Durfde je je mooie kanten maar ook je minder mooie kanten te laten zien? En wanneer je gelooft in God, Allah of een hogere macht: geeft dat geloof je echt vertrouwen?
Als tweede noem ik 'overgave'. Heb je zoveel vertrouwen in je partner of vriend of vriendin dat je je volledig aan hem of haar kunt overgeven? Kan je je in je relatie met je partner helemaal geven in de liefde? Durf je je diepste geheim met je partner of een ander mens te delen?
Als derde en laatste is er dan 'het kunnen loslaten'. Ben je in staat om bijvoorbeeld je werk los te laten als je thuis komt? Of om die ruzie met je vriendin los te laten nadat je het met haar hebt uitgepraat? Is er dan echt geen sprake meer van een probleem of loop je nog rond met wrok? Of: Ben je een dierbare verloren en heb je die na een periode van rouw los kunnen laten? Kon je na die periode ten volle doorgaan met je eigen leven?
Vertrouwen plus overgave plus loslaten is VOL. Wanneer mensen een VOL leven hebben geleid kunnen ze ook VOL sterven, zo heeft mijn praktijkervaring mij geleerd. Ze zijn dan in staat om er meer op te kunnen vertrouwen dat het met de nabestaanden wel goed komt. Immers, ze hebben ervaren wat de rijkdom is van echt vertrouwen, van echte overgave en van het volledige loslaten. Dan pas kunnen mensen waardig hun laatste stappen zetten op hun levensweg.